Stanowisko Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich (CCJE) ws. przyjęcia przez parlament dwóch ustaw dotyczących sądownictwa oraz ws. projektu ustawy o Sądzie Najwyższym
Strasburg, 17 lipca 2017 r.
RADA KONSULTACYJNA SĘDZIÓW EUROPEJSKICH (CCJE)
Stanowisko Prezydium CCJE w przedmiocie przyjęcia w ostatnim czasie przez polski parlament dwóch ustaw dotyczących sądownictwa oraz projektu ustawy o Sądzie Najwyższym
Prezydium Rady Konsultacyjnej Sędziów Europejskich (CCJE) Rady Europy wyraża głębokie ubolewanie z powodu przyjęcia w ostatnim czasie przez Sejm RP ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Zgodnie z ustawą uprawnienie wyboru Krajowej Rady Sądownictwa zostanie przeniesione z wymiaru sprawiedliwości do władzy ustawodawczej, a siły polityczne będą teraz odgrywać decydującą rolę w procedurze powoływania sędziów.[1] Parlament przyjął również ustawę, która da Ministrowi Sprawiedliwości prawo odwoływania prezesów sądów i wymiany ich w ciągu najbliższych sześciu miesięcy od wejścia w życie nowej ustawy. Jest to poważna przeszkoda dla rządów prawa i dla niezależności sądownictwa w Polsce.
Ponadto Prezydium CCJE jest głęboko zaniepokojone projektem ustawy o Sądzie Najwyższym, który niedawno przedłożyła Sejmowi RP grupa członków partii Prawo i Sprawiedliwość. Zgodnie z projektem ustawy wszyscy sędziowie Sądu Najwyższego pełniący czynną służbę, z wyjątkiem grupy sędziów wskazanych arbitralnie przez Ministra Sprawiedliwości, zostaną przeniesieni w stan spoczynku w dniu następującym po wejściu w życie projektu ustawy.
Zgodnie z projektem ustawy Sąd Najwyższy zostanie podporządkowany Ministrowi Sprawiedliwości w zakresie organizacji pracy Sądu i jego zasobów ludzkich. Minister Sprawiedliwości otrzyma również wyłączną kompetencję do wskazywania kandydatów na stanowiska sędziowskie w Sądzie Najwyższym.
Jeśli ustawa zostanie przyjęta, doprowadzi to do dalszego osłabienia trójpodziału władz, praworządności i niezawisłości sądownictwa w Polsce. Powoływanie na stanowiska sędziów Sądu Najwyższego odbywać się będzie pod decydującym wpływem politycznym.
Mając na uwadze powyższe uwagi Prezydium CCJE jest zdania, że na podstawie standardów Rady Europy w zakresie niezależności sądownictwa, należy ponownie jasno stwierdzić, iż:
- Podstawą zasady niezawisłości sędziowskiej jest gwarancja sprawowania urzędu sędziego aż do ustawowego wieku przejścia w stan spoczynku lub wygaśnięcia ustalonej kadencji.[2]
W celu przestrzegania zasady praworządności i ochrony praw człowieka, sędziowie muszą podlegać ochronie przed arbitralnym zwolnieniem ze stanowiska.
- Gwarancja nienaruszalności urzędu sędziego i wiek przejścia sędziów w stan spoczynku muszą być przestrzegane i odpowiednio chronione prawem, ponieważ bezpieczeństwo sprawowania urzędu sędziowskiego stanowi zasadniczą gwarancję niezawisłości sądownictwa. Prezydium CCJE pragnie powtórzyć, że nowa większość parlamentarna i rząd nie mogą kwestionować mandatu ani funkcji sędziów, którzy zostali już we właściwy sposób powołani.[3] Żadna zmiana obowiązkowego wieku emerytalnego nie może mieć skutku wstecznego.[4]
Ponadto proponowany przepis może być sprzeczny z gwarancjami wynikającymi z art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka w zakresie, w jakim obecni sędziowie Sądu Najwyższego nie posiadają, jak się wydaje, możliwości zakwestionowania wygaśnięcia ich mandatów przed organem sądowym. W tym kontekście Prezydium CCJE odwołuje się do wyroku Wielkiej Izby Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie w sprawie Baka przeciwko Węgrom z dnia 23 czerwca 2016 r.
Projekt ustawy o Sądzie Najwyższym i proponowane przedterminowe usunięcie jego sędziów z urzędu jest sprzeczne z normami europejskimi w zakresie niezawisłości sędziowskiej, a Biuro CCJE zdecydowanie zaleca polskim władzom, aby nie przyjmowały, ani nie wprowadzały w życie proponowanych zmian ustawowych.
Prezydium CCJE
Nils Engstad
Przewodniczący CCJE
[1] Zob. Opinia Prezydium CCJE z 7 kwietnia 2017 r. wydana w związku z prośbą Krajowej Rady Sądownictwao opinię w przedmiocie projektu ustawy (projekt z dnia 23 stycznia 2017 r., wraz z późniejszymi zmianami do 3 marca 2017 r. włącznie) o zmianie ustawy z dn. 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa oraz niektórych innych ustaw.
[2] Por. Opinia CCJE Nr 1 (2001) na temat standardów w odniesieniu do niezależności sądownictwa i nieusuwalności sędziów, pkt 57
[3] Por. Opinia CCJE nr 18 (2015) w sprawie pozycji sądownictwa i jego stosunku do innych władz państwowych w nowoczesnej demokracji, pkt 44
[4] Por. Uniwersalna Karta Sędziego (Art. 8), przyjęta przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Sędziów w dniu 17 listopada 1999 r.